Sıradan bir okuyucunun gözlemleri (2)

Ekim 2020 basım tarihli, "1908'den Günümüze İzler, Hilmi Damdelen" adlı kitap, okudukça etkilendiğim ender eserlerden biri oldu. Hilmi Damdelen'i anlatan bu kitap, bir anı kitabından çok daha geniş bir içeriğe sahip... Kitabın bir bölümü Hilmi Damdelen’in sağlığında şahsen kaleme aldığı, ancak ömrü vefa etmediği için bitiremediği anılarından oluşuyor. Kitabın bu en güzel bölümünde, Hilmi Bey sadece yaşadıklarını anlatmak kalmamış, aynı zamanda 20. yüzyıl başlarında Kıbrıs'ın ve Kıbrıs Türk toplumunun sosyal ve ekonomik yaşantısına ışık tutmuştur. Kitabın bu yönüyle halk bilimi açısından paha biçilmez bir değeri vardır. Bu kitap aynı zamanda Kıbrıs Türk toplumunun yakın tarihinde iz bırakan bir çok insanı, zaman zaman adını bir yerlerde duyduğumuz ya da bir yerlerde okuduğumuz, ama hakkında doğru dürüst bilgi sahibi olmadığımız bir çok insanımızı tanıma olanağı yaratmıştır. Kitabın bir başka özelliği de, okuyucularını ilgili dallarda başka kitaplar okumaya yönlendirmesi... Kıbrıs'ı ve Kıbrıs Türk toplumunu daha yakından tanımak ve anlamak isteyenlerin mutlaka okuması gereken bir kitap! Bu kitapla birlikte Ahmet An'ın “Kıbrıs'ın Yetiştirdiği Değerler” adlı kitabı mutlaka okunmalı. Hatta ben bu güne kadar içinde şoven unsurlar barındırdığı için okumadığım Ali Nesim hocanın “Batmayan Eğitim Güneşlerimiz” kitabını da okuma ihtiyacı duydum. İçindeki şöven unsurlar ayıklandığında, eğitim tarihimiz açısından oldukça yararlı bir kitap olduğunu da söyleyebilirim.

İkinci olarak, Halil M. Güven’in hazırladığı “Anılarımızdaki Ailemiz ve Kıbrıs'ın Son 90 Yılı” adlı, Mayıs 2020 basım tarihli kitabı tavsiye edeceğim... Bu kitapta yazar kendi anne ve babası ekseninde, ülkemizin 20. yüzyıl başlarından itibaren sosyal ve kültürel yaşamı hakkında önemli ipuçları vermektedir. Halk bilimi açısından çok değerli bir çalışma... Bu çalışma, özellikle 2020 yılında yaşadığımız pandemi ortamında, 20. yüzyılın ilk yarısındaki salgın hastalıklar ve bunlar karşısında insanımızın çaresizliğini günümüzle kıyaslama olanağı sağlıyor.

İlk iki sırada ele aldığım kitapları, her türlü yokluk ve zorluk karşısında insan azminin planlı çalışma ve emekle neler başarabileceğinin en güzel örneklerini göstermesi bakımından da önemli buluyorum.

Üçüncü olarak, 2008 yılında yayınlanan “Küfez'den Çamlıca’ya Kıbrıs'ta Köy Gerçeği” isimli kitaba dikkatinizi çekmek isterim. Bu kitabı özellikle halk bilimi alanında çalışma yapanlara tavsiye ediyorum. Kitabın yazarı Mağusa Namık Kemal Lisesi eski müdürlerinden Hasan Yağlı. Daha önce bahsettiğim kitapların yazarlarını yakından tanıyorum. Hasan Yaglı’yı ise hiç tanımadım. Kitapta yer alan sunum bölümünde, Yağlı bu kitabın birinci bölümünü daha 1962 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Felsefe ve Sosyoloji Bölümü mezuniyet tezi olarak hazırladığını yazıyor. Kıbrıslı Türkler arasında o yıllara tarihlenen benzer çalışmaların neredeyse yok denecek kadar az olması, bu kitabın içeriğini çok değerli kılmaktadır. Benim bildiğim, o tarihlere ait Kutlu Adalı'nın gezi notlarından oluşan “Dagarcık” adlı çalışması vardır. Ancak o çalışma, Yaglı'nın ortaya koyduğu ölçüde bilimsel nitelik taşımamaktadır. Yaglı'nın çalışmasını çok değerli buluyor ve gerçek bir halk bilimi alan araştırması olduğunu düşünüyorum. Rumlarda o yıllarda Lisi köyü için hazırlanmış benzer bir çalışma var. Hasan Yağlı bu çalışmasında köyünün gelenek göreneklerinden, köylünün geçim kaynaklarından, sosyal hayatından ekonomik koşullarına, nüfus hareketlerinden siyasal gelişmelere kadar her şeyi belgesel nitelikte bir çalışmayla ortaya koymuştur. Kısaca halk bilimi alanında çalışan herkes için kesinlikle okunması gereken bir kitap!

Bu kitaplar dışında, Kıbrıs'ın yakın tarihiyle ilgilenen herkese, Galeri Kültür Yayınları tarafından yayınlanan Makarios Druşotis’e ait 4 ciltlik belgesel nitelikli tarih kitaplarını, ayrıca Özker Yaşın'ın bir düz yazı şaheseri olduğuna inandığım 3 ciltlik “Nevzat ve Ben” adlı eserini mutlaka tavsiye ederim. Hatta bu kitapları okumayanların Kıbrıs sorunu etrafında siyaset yapmasını doğru bulmuyorum. Ayrıca sol siyasetle ilgili olan herkese önermek istediğim diğer kitaplar da şunlardır:

Fadıl Çağda: “Bir Kayıp Devrimci: Fuat Fegan”

Dr. Turhan Korun: “Ben de Yazdım”

Remzi Halluma: ‘Faili Meçhul 1” ve “Faili Meçhul 2”

Halil Paşa: “Biz Devrime Çok İnanmıştık”

Münür Rahvancıoğlu: “Kıbrıs Türk Devrimci Hareketi”

Tamer Öncül - Öntaç Düzgün: “Kıbrıs Türk Yüksek Öğrenim Gençliği Hareketleri, 1960-1981”

Bu kitapların hepsinin de Milli Kütüphane'de bulunabileceğini sözlerime eklemiş olayım!

  

12 Ocak 2021, Avrupa gazetesi